به نقل از «دانا»

کارتونیست ها برای کار کردن باید با یکی از جناح های سیاسی بیعت کنند

تاریخ انتشار: ۲۹ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۱۶۴۷۵۱

کارتونیست برجسته ایران می گوید: متاسفانه کارتونیست های جامعه ما برای کار کردن باید با یکی از جناح های سیاسی موجود بیعت کنند!

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مرآت، برای گذاشتن قرار و مدار مصاحبه که تماس می‌گیرم، می‌گوید:«هر ساعتی که خواستی تماس بگیر به جز وقت نماز!» از شما چه پنهان، از بس که هنرمند منورالفکر دیده‌ام با شنیدن این جمله قند توی دلم آب می‌شود! گفتگو با او هم مثل قرار و مدار اولش شیرین است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

تقریبا درباره همه‌چیز حرف می‌زنیم؛ از خلاقیت و نظام آموزش عالی گرفته تا کتاب و دورنمای شصت‌سالگی!

آقای کارتونیست می‌گوید تعداد رشته‌هایی که می‌توان در آن هم درس خواند و هم خلاقیت را حفظ کرد به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. خودش البته طراحی صنعتی خوانده و راضی است. از نگاه خودش، تفاوت آثار مجید خسروانجم با دیگر آثار مشابه این است که برای او محتوا بر فرم ارجحیت دارد؛ یعنی پرتقال برای او پرتقال است نه دایره!

خسروانجم از پدربزرگ‌هایی می‌گوید که روزی سبیل به سبیل در پارک‌ها می‌نشستند و «گل‌آقا» می‌خواندند و حالا کنج خانه‌ها یا کانال آمدنیوز را چک می‌کنند و یا در کانال فارس‌نیوز می‌چرخند! (امیدواریم بعد از مطالعه این گفتگو مرآت نیوز را هم به فهرست کانال‌هایشان اضافه کنند!)

وقتی از او می‌خواهم تا شصت‌سالگی‌اش را تخیل کند، می‌گوید:«با سرورم در گوشه‌ای نشسته‌ایم و کشاورزی می‌کنیم!» و چه هم‌آوایی زیبایی دارند دو واژه همسر و سرور... بگذریم...

شما را به مطالعه گفتگوی تفصیلی خبرنگار مرآت با این کارتونیست شهیر ایران دعوت می‌کنم.

مرآت- خلاقیت از دیدگاه شما چه تعریفی دارد و مرز خلاقانه نبودن یک اقدام هنری یاغیرهنری از نگاه شما چیست؟

در یک تعریف ساده خلاقیت، «انجام کار به نحوی هنرمندانه است که دیگری نتواند آن را به همان نحو انجام دهد.» تفکر خلاق هم نگاه کردن به زندگی از منظری است غیر از آنچه که عموم انسان ها از دریچه آن به زندگی می نگرند. با این تعریف، هرکس که کار هنری می کند خلاق است اما هرکسی می تواند به نحوی خلاق باشد؛ حتی در نوع برخورد با انسان ها! هرچند گاهی در این باره دچار خطا می شویم. مثلا برخی فکر می کنند اگر با کودکان کودکانه حرف بزنند، کار خلاقانه ای کرده اند، در حالی که اینگونه نیست!

یک سری اصول اولیه برای خلاقانه سخن گفتن با کودکان وجود دارد که یکی از آن ها حفظ کرامت بچه ها در گفتگوست. مسأله مهم در خلاقیت آن است که نباید از آن سوی بام بیفتیم. مثلا بعضی ها از فرط احساسِ خلاقیت به جای پیراهن، لُنگ می پوشند! عبور از خطوط قرمز عرفی، ارزشی و عقلانی خلاقیت نیست.

مرآت- مهم ترین شاخصه های خلاقیت در حوزه کاریکاتور از نگاه شما چیست و اکتساب این شاخصه ها چگونه ممکن است؟

به تجربه دریافته ام که خلاقیت نه آموختنی است و نه اکتسابی؛ بلکه تمرین کردنی است. همه انسان ها هم خلاق هستند. البته بخش اعظمی از هنر کاریکاتور همچون تمام رشته های هنری و غیرهنری، «فن» است. فنانیت در آشپزی، لوله کشی، خطاطی و طراحی و هر رشته دیگری سهم قابل توجهی را به خود اختصاص می دهد اما بخش تمرین کردنی مربوط «ایده» است که با اندیشیدن و بکارگیری «فن» به منصه ظهور می رسد.

مرآت- برخی از کارشناسان معتقدند که نظام آموزشی ما با «خلاقیت» سرِ ستیز دارد! شما که خودتان در رشته طراحی صنعتی تحصیلات آکادمیک دارید، این مسأله را چطور ارزیابی می کنید؟ ورود به سیستم دانشگاهی برای کسی که می خواهد «خلاق» باشد از دیدگاه شما مطلوب هست؟

در سیستم آموزش و پرورش به دانش آموزان می گویند:«حفظ کن و نمره بگیر!» از این جهت حرف شما درست است. اوضاع دانشگاه هم به همین منوال است اما کمی کمرنگ تر! در دانشگاه اندکی به دانشجویان مجال نفس کشیدن می دهند! اما درباره فراگیری برخی از علوم که قرار است که به بروز یک توانایی در فرد منتج شوند موضوع کمی متفاوت است.

به تعداد انگشتان یک دست!

رشته هایی که ترکیبی هستند و فرد برای تحصیل در آن ها باید در کارگاه های مختلفی شرکت کند، رشته هایی هستند که تنها با حفظ کردن درس نمی توان در آن ها موفق شد. این رشته ها البته حداکثر به اندازه انگشتان یک دست هستند! ما در رشته طراحی صنعتی باید در کارگاه های طراحی، عکاسی و مجسمه سازی شرکت می کردیم و از سوی دیگر باید ریاضی و فیزیک هم می خواندیم.

34 نوع هوش شناخته شده که در آموزش و پرورش فقط به 2 نوع از آن توجه می کنند!

این فضا که در آن میشد جمعی از علوم و فنون را فراگرفت، فضای بسیار خوبی بود. در ارائه برخی از دروس در کارگاه ها ما مجبور می شدیم که خلاقیت را تمرین کنیم. البته لزوما آنچه که ما در دانشگاه می خوانیم نباید به شغل آینده ما مربوط باشد. اما به طور کلی نقد شما بر آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی وارد است. امروز 34 نوع هوش شناخته شده است اما در آموزش و پرورش فقط به 2 هوش (هوش ریاضی، هوش حفظی) توجه می شود. در دانشگاه ها هم به 4 یا 5 هوش توجه می شود و حرف شما از این منظر درست است.

مرآت-  شما در سخنان خود به نقش پررنگ «فن» در هنر کاریکاتور اشاره کردید. معادل فارسی تر فن که از قضا انگلیسی است احتمالا «تکنیک» خواهد بود. آنچه که شما در آثارتان به کار گرفتید یک «تکنیک خلاقانه» بود که خوش درخشید. این تکنیک در جهان الگویی دارد که بتوان به عنوان یک برند به آن رجوع کرد؟

ترکیب اشیاء و نقش و طرح چیز تازه ای نیست. من تنها سعی کرده ام که نگاه تازه ای این قالب داشته باشم. این شیوه در ایران و خارج از ایران هم استفاده می شده و می شود. کمدی پیش از چارلی چاپلین، از زمان کمدیا دلارته و حتی پیش از آن وجود داشته است اما شخصی مثل رضا عطاران مهارت بازیگری و نویسندگی را بکار می گیرد و در همین ساختار کاری نو می کند.

خود اشیاء برای من موضوعیت دارند نه فرم آن ها

ببینید سبک و سیاق کمدی عطاران متعلق به خود اوست. ترکیب اشیاء و خط و طرح هم سابقه دارد. این ترکیب در آثار من هم از گذشته وجود داشته است اما در جهان باب بوده و هست که از «فرم اشیاء» در طراحی استفاده می کنند. مثلا اگر از یک پرتقال در کار استفاده می شود، آن پرتقال دایره یکی از چرخ های دوچرخه را تشکیل می دهد یا مثلا اگر از یک فلاپی دیسک در کار استفاده شود، از فرم مربعی آن به عنوان درب یک ماشین استفاده می کردند. تلاش من این بوده که محتوایی عمل کنم و نه بر مبنای فرم. برای من خود پرتقال موضوعیت دارد نه فرم دایره ای آن.

مرآت- نقطه شروع بکارگیری خلاقیت در استفاده از این تکنیک کجا بود؟ و آیا این روند آگاهانه بود؟

نقطه شروع آنجا بود که من از اتود برخی از کارهایم عکس می گرفتم و برای دوستانم می فرستادم. گاهی انگشتم هم در تصویر دیده میشد! این ایده از همینجا شکل گرفت که اشیاء را هم در کارهایم دخالت بدهم. وقتی شما به کاری که از قبل وجود داشته وارد می شوید، جایی از خود می پرسید که من در این کار چه باید بکنم که با دیگران متفاوت باشم؟

این فرایند کاملا آگاهانه است و در زندگی تک تک ما اتفاق می افتد. ما برای ایجاد جذابیت به دنبال تفاوت هستیم.

مرآت- آثار شما ابتدا در فضای مجازی به شهرت رسیدند. در واقع آثار شما پیش از آن که در ساختارهای رسمی دیده شوند در فضای مجازی دیده شدند. استفاده از فضای مجازی فارغ از فرصت ها چالش هایی را هم به همراه دارد. ما در عصر بی وفایی دیجیتال به سر می بریم! مردم در فضای مجازی به سرعت به چیزی اقبال می کنند و با سرعت بیشتری از آن رویگردان می شوند. از این بابت نگران نیستید؟

آنچه که شما در مقدمه سخنتان گفتید هم درست بود و هم درست نبود. اولین اثر من در سال 74 چاپ شد و در آن زمان فضای مجازی وجود نداشت. تا پیش از اینستاگرام هم، در رسانه های مکتوب فعالیت داشتم و دارم. اما از یک منظر سخن شما درست است. کارتونیست ها در جامعه ما باید با یکی از جناح های سیاسی موجود بیعت کنند تا بتوانند کار کنند. من این کار را نکردم. من پیشتر آثارم را در فیس بوک منتشر می کردم و وقتی فیسبوک فیلتر شد آن را کنار گذاشتم.

حتی اگر یک فالوئر داشته باشم...

بعد از فیس بوک، گوگل پلاس باب شد که آن را هم پس از فیلتر شدن کنار گذاشتم و سپس به اینستاگرام آمدم. شما درست می گویید. تصویر مجازی اساسا اصالت ندارد و اقبال به آن هم زودگذر است اما من نگران نیستم. بی اغماض، بی تعارف، بی تکلف و بی مجامله می گویم که حتی اگر یک فالوئر داشته باشم به صفحه مجازی ام سر می زنم تا حال یک نفر را خوب کنم.

نگران نیستم!

ممکن است فردا اینستاگرام تعطیل شود و شبکه مجازی دیگری جایگزین آن شود که در آن 200 دنبال کننده داشته باشم. برای من فرقی نمی کند؛ خیلی نگران این ماجرا نیستم. اینستاگرام رسانه من شد اما من قبل از اینستاگرام هم با بعضی از رسانه ها کار می کردم؛ هرچند نه به اندازه برخی از دوستانی که برای ارائه اثر امتیازات ویژه داشتند.

این مسأله یک خط ساده نیست و حواشی بسیاری دارد. شما که از امتیازات ویژه بهره مند می شوید به لحاظ شغلی امنیت بیشتری پیدا می کنید و جایزه های بیشتری می گیرید. حرف من این است که من از این فضاها دور شده ام.

مرآت- در سال هایی نه چندان دور کاریکاتورهای «گل آقا» بسیار تأثیرگذار بودند. نقطه هدف «گل آقا» بیشتر معطوف به سیاست بود. امروز کاریکاتورها به اندازه گذشته تأثیرگذار نیستند. ممکن بود گل آقا تصمیمی را در حوزه سیاست تغییر دهد. این نقش آفرینی امروز به شدت گذشته نیست. این تطور را ناشی از ذاتِ در جریانِ جامعه و حاکمیت می دانید یا ناشی از ضعف کاریکاتورها؟

جامعه تغییر می کند و مخاطب تو عوض می شود. نمی گویم که در طول زمان برندگی ابزاری که در دست توست کم می شود اما نوع کارایی ابزار تو متفاوت می شود. به همین سادگی. من فکر می کنم اگر گل آقا امروز به همان سبک و سیاق منتشر میشد با آن تیراژ عجیب و غریب و آن حجم از اقبال مواجه نمیشد. این به دلیل ضعف طنز و رویه ی گل آقا نیست. به دلیل تغییر نسل مخاطب است. از این منظر شاید بتوان گفت خوب شد که گل آقا ادامه پیدا نکرد!

پدربزرگ های تلگرامی!

هر برهه از زمان رسانه ویژه خود را طلب می کند. اگر شما در روزهای شنبه و یکشنبه به پارک شهر می رفتید میدیدید که پیرمردها سبیل به سبیل نشسته اند و گل آقا می خوانند! امروز دیگر آن پیرمردها نیستند. حتی اگر آن پیرمردها امروز زنده باشند، احتمالا در خانه هایشان یا آمدنیوز را چک می کنند یا در کانال فارس نیوز می چرخند. محتوا و فضا در طول زمان عوض می شود. امروز کارتون یک جور دیگر شده است! کاریکاتورها در لحظه تولید می شوند، برای شوخی با اتفاقات لحظه ای. در لحظه منتشر می شوند و در لحظه میزان اقبال مخاطب به آنها معلوم می شود.

مرآت- این مسأله که احتمالا منافاتی با «موضع داشتن» ندارد؟ کما این که به طور مثال شما درباره ربای بانکی در آثارتان موضع گرفته اید.

هنرمند در هر شاخه ای از هنر که فعالیت کند، دو وجه انسانی دارد. اول، شخصیت حقیقی او که می تواند درباره ی هر موضوعی اظهار نظر و موضع گیری داشته باشد. وجه دوم، مربوط می شود به ابزاری که در دست دارد و محدودیت ها و الزامات هنرش. یقیناً هیچ  هنرمندی در طول زندگی اش نمی تواند و فرصت ندارد که درباره ی تمام پدیده های اطراف موضعگیری هنرمندانه داشته باشد. به عنوان مثال مگر یک کارگردان در طول زندگی اش چند فیلم می تواند بسازد؟

مرآت- امروز حال هنر کاریکاتور در ایران چطور است؟

(مکث می کند) خوب است!

مرآت- همین؟

کاریکاتور ما از یک منظر در جهان، پرافتخار و موفق است. کارتون و کاریکاتور در جامعه ما برش دارد. متأسفانه توجه به فضای مجازی در جامعه ما هنوز به شدت پررنگ است و هرروز کارتون های بسیاری در فضای مجازی دست به دست می شود. بنویسید حال کاریکاتور خوب است اما یواشکی می گویم خیلی هم خوب نیست! در بعضی آثار هنری ما در حوزه کارتون وکاریکاتور «خشم» وجود دارد. این خوب نیست. کارتونیست نباید در اثر ناسزا بگوید.

امیدوارم مقصودم را از «خشم» به درستی دریابید. مقصود من، خشم ارزشمند انقلابی نیست. مهربانی و برخورد درست با اعصاب و روان مردم به واسطه ابزار مقدس هنر بسیار ارزشمند است. از این منظر به طور کلی به کارتون امروز نقد وارد است.

مرآت- شصت سالگی تان را چطور تصور می کنید؟

مرده ام! من به کهولت نمی رسم و احتمالا می میرم! اگر به من بگویید که فرض محال، محال نیست و من بخواهم الان شصت سالگی ام تصور کنم،(مکث می کند) با سرورم در گوشه ای نشسته ایم و کشاورزی می کنیم!

مرآت- در پایان اگر مایلید، به خوانندگان ما کتابی را معرفی کنید.

قرآن، نهج البلاغه، کلیات سعدی و هر هفت جلد هری پاتر! من در کتابخانه ام کتاب های بسیاری دارم و نام هرکدام را که ببرم بقیه ناراحت می شوند!

مرآت- اگر دوست داشتید یک تصویر اختصاصی از کتابخانه تان در اختیارمان بگذارید تا دل همه کتاب هایتان را به دست بیاوریم! جناب خسروانجم! از مصاحبت با شما لذت بردم و از وقتی که در اختیارم قرار دادید سپاسگزارم.

من هم از شما و همکارانتان ممنونم.

 

منبع: دانا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۱۶۴۷۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سخت‌ترین دوران‌ زندگى حضرت امیرالمومنین (ع) + فیلم

محمدمهدی طباخیان، پژوهشگر تاریخ اسلام در برنامه صبحانه ایرانی با اشاره به اینکه امیرالمومنین (ع) ۱۲ تبدیل به یک شهروند مغضوب می‌شود گفت: پس از رحلت پیامبر (ص)، امیرالمومنین (ع) به مدت ۱۲ سال خانه نشین می‌شود، از امور سیاسی کنار گذاشته می‌شود و به عنوان یک رجال سیاسی منفور و مغضوب دولت همیشه تحت تعقیب و پیگرد است و همسرش هم در این ایام به شهادت می‌رسد.

 

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی باشگاه خبرنگاران جوان فیلم و صوت فیلم و صوت